BELEDİYELER NE İŞ YAPAR?

Hepimizin belediyeler ile ilişkisi vardır. Çünkü belediyeler yaşam alanımızın her alanına dokunacak görev, yetki ve sorumluluklara sahiptir. Bu yazıda 31 Mart günü yapılacak yerel seçimler öncesinde, seçmen bilincimizi arttırmak maksadıyla, belediyelerin hizmet alanları ile görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin bilgiler sunacağım. Seçimi; adayların kişilikleri, siyasi değerlendirmeler ve ülkenin genel sorunları kapsamından çıkararak, seçeceğimiz belediye başkanı ve yerel meclisin seçmenlere karşı olan görev sorumluluklarına indirgeyeceğiz. Bu şekilde belediye başkanı ve belediye meclis üyelerinden neler talep edebileceğimizi de öğrenmiş olacağız.

Belediyelerin en önemli görevi imarla ilgili olandır. Belediyeler kentlerin bir düzen içerisinde muhafaza edilmesini, büyümesini ve gelişmesini sağlamak zorundadır. Bu maksatla kent yerleşim alanlarının belirler, tahsis eder hatta konut inşa edebilir. Kent düzeni kentsel alt yapı coğrafî ve kent bilgi sistemleri ile belediyelerce kontrol ve denetim altında tutulur. İmar Kanunu kapsamında belediye sorumluluk alanlarındaki her türlü yapının imar ve ruhsatlandırma sorumluluğu da belediyelerin görevidir. Bu görev; izinsiz yerleşme ile imara aykırı ve ruhsatsız, kaçak yapıların oluşturulmasını engelleme sorumluluğunu da belediyelere verir.

Toplu taşıma belediyelerin görevidir. Belediyeler bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurar, kurdurtur, işletir ve işlettirebilir. Belediyeler şehir içi trafik düzenini de sağlar. Kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütür. Durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerini belirler, işletir. Tek yönlü çift yönlü yol, trafiğe kapalı alanları belirler. Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirler.

Belediyelerin çevre, halk sağlığı ve altyapı ile ilgili görevleri vardır.  Belediyeler; içme, kullanma ve endüstri suyu sağlar,  kanalizasyonlardan sorumludur. Çevre ve çevre sağlığı tedbirlerini alır, temizlik hizmetlerini yürütür, ağaçlandırma yapar, park ve yeşil alanlar tesis eder. Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri belediyeler yapar ve yaptırır. Gayrisıhhî işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplayabilir. Hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarını; LPG depolama sahalarını; inşaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirler; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri alır. Atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlar; bunlar için gerekli tesisleri kurar. Elektronik haberleşme istasyonlarına yer seçim belgesi verir. Sokak hayvanlarının kontrolünü yapar ihtiyaç duyarsa barınaklar yapar, işletir. Belediyeler; reklam panoları ve tanıtıcı tabelalar konusunda standartlar getirebilir. Görüntü ve ses kirliliğini engeller. Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandır ve denetler. Belediyeler; asansörlerin tescilini yapar, yıllık periyodik kontrollerini takip eder.

Belediyeler ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini de yapar veya yaptırır. Belediyeler; toptancı ve perakendeci hâlleri, otobüs terminali, fuar alanı, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat limanı ve iskele kurabilir. Gıda bankacılığı yapabilir. Beldede seyyar satıcıları kayıt altına alır, izinsiz satış yapanı faaliyetten men edebilir. Kendi işletmeleri marifetiyle yapılan doğal gaz, su, atık su ve hizmet karşılığı alacakların tahsilini yapar veya yaptırır. Termal, kaynak sularını işletir veya işlettirir. Sağlık, eğitim, sosyal hizmet ve turizmi geliştirecek projelere düşük bir bedelle, amacı dışında kullanılmamak kaydıyla taşınmaz tahsis edebilir. Düşük gelirlilere, yoksullara, ihtiyaç sahiplerine sosyal hizmet ve yardım yapabilir. Meslek ve beceri kazandırma kursları açabilir.

Belediyelerin sağlık, eğitim ve kültürle ilgili önemli sorumlulukları vardır. Belediyeler; devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; mabetlerin yapımı, bakımı, onarımını yapabilir. Eğitim kurumlarına, yurtlara, okul pansiyonlarına ve hastanelere indirimli bedelle ya da ücretsiz olarak içme ve kullanma suyu verebilir. Kültür ve sanat tesisleri açabilir. Kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir. Turizm ve tanıtım ofisleri, gençlik ve spor tesisleri ile orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları kurabilir. Defin ve mezarlık hizmetlerini yürütür.

Belediyelerin sosyal görevleri de vardır. Belediyeler; gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdî yardım yapar ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve antrenörlere ödül verebilir. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundadır. Nikâh hizmetleri belediyelerin sorumluluğundadır. Belde aydınlatması belediyelerin görevidir.

Belediye bu görevlerini yerine getirmek için zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans teşkilatları kurar.

Belediye, belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili görüş ve düşüncelerini tespit etmek amacıyla kamuoyu yoklaması ve araştırması yapabilir.

Belediye bir kamu tüzel kişiliğidir. Belediye görevlileri kamu görevlileridir. Belediye mallarına karşı suç işleyenler devlet malına karşı suç işlemiş sayılır.

Son söz: Seçim kampanyasında yukarıdaki görev ve sorumluluklarla ilgili konuları gündeme getiren, bu konuları tartışan, projeler sunan adaylara hangi partiden olursa olsun “görevini biliyor” diyerek daha olumlu bakalım.