MENEMEN’İN ÇILGIN PROJESİ

Tam yerel seçimler arifesinde, yükselen gıda fiyatlarıyla birlikte ülkenin politik gündemini bir anda patates, soğan ve sivri biber işgal etti. Gıda fiyatlarındaki artışın günahı her ne kadar hal komisyoncularına ve pazarcılara çıkarılsa da nüfusu 82 milyonu aşan ülkemizin ürettiği tarım ürünlerinin ülke nüfusunu doyurmaya yetmediği ortaya çıktı. Kamuoyu Türkiye’nin tarım ürünleri ithal ettiğini öğrendi. Hâlbuki çocukluğumuzdan beri bize dünyada kendi kendini doyuran 7 ülkeden birisinin Türkiye olduğu öğretilmişti. Bu durum bizi önce şaşırttı, sonra üzdü ama iyi de bir erken uyarı oldu. Nitekim neredeyse tüm belediye başkan adayları kampanyalarında tarımsal üretimden, kooperatiflerden, yerli tohumdan bahsetmeye başladı.

Karşıyaka kent yaşamıyla, Aliağa sanayisi, Foça turizmi ile tanınır. Menemen ise bir tarım şehridir. Menemen’in coğrafyası bu tanımda belirleyici olmuştur. Getirdiği alüvyonların İzmir Körfezini kapatma tehlikesinden dolayı Gediz nehrinin yatağı 1886 yılında alınan bir kararla kuzeye doğru kaydırılmıştır. Osmanlı Devletinin bu “çılgın” projesiyle Menemen’in bugünkü tarım alanlarını ortaya çıkmıştır. Gediz’in eski yatağı ile yeni yatağı arasında kalan alüvyon zengini Menemen tarım alanları Türkiye’nin en verimli arazileridir.

İzmir ilçeleri arasında toplam tarım alanı büyüklüğü açısından da Menemen öne çıkmaktadır. Menemen’deki toprak yapısı dikili alanların yanında önemli ölçüde korunması gereken tarım toprağına sahip olduğunu da göstermektedir. Menemen bu özelliklerinden dolayı doğal kaynaklar ile tarıma dayalı ekonominin çeşitlendiği ve tarımsal işgücünün yoğun olduğu bir ilçedir.

Ancak iki önemli faktör Menemen’in tarım arazilerini tehdit etmektedir.

1. Göç alan İzmir kent merkezinin önümüzdeki yıllarda mekansal etkileşimin odağı olacağı çok açıktır. İzmir kent merkezinin; gerek mesafe olarak yakın, gerekse nüfus büyüklüğü olarak yüksek olan Menemen ile arasındaki mekansal etkileşimi de yüksektir. Bu yapının büyük ölçüde korunacağı ve daha da artacağı beklenmektedir. İzmir kent merkezindeki gelişimin Aliağa-Çandarlı hattındaki sanayi alanları ile etkileşim yaratması kaçınılmazdır. Bu durum Çiğli-Menemen arasındaki tarım alanlarında ve Gediz Deltasında tehdit yaratacak şekilde kentsel gelişim baskısı yaratmaktadır.

 

2. İki büyük sanayi bölgesi olan Aliağa ve Torbalı ilçeleri ile birlikte yine önemli bir sanayi merkezi olan Manisa il merkezi İzmir çevresinde bir sanayi kuşağı oluşturmaktadır. Menemen bu kuşaklardan Aliağa ve Manisa’nın etkisi altındadır.  Menemen tarım alanları önemli tarımsal ve doğal kaynakları içerdiğinden, bu alanlardaki sanayi gelişimi, ekosistemin devamı ve tarımsal bütünlüğün korunması anlamında risk içermektedir.

İzmir ili kalkınma planlarında birincil tarımsal kuşağında yer alan Menemen’in çılgın projesi; tarımsal faaliyetin devamının sağlanması için verimli toprakların başka tür kullanımlara tahsis edilmemesi ve korunmasının sağlanması olmalıdır.

İskan, imar, ruhsat verilirken her belediye iki kez düşünüyorsa Menemen’in belediyesi dört kez düşünmelidir. Büyükşehirle sıkı bir işbirliğine gidilmelidir. Menemen’in verimli tarım arazileri; kır lokantaları ve piknik alanları, yol boyu alışveriş merkezleri, yazlık düğün bahçeleri, genişletilmiş benzin istasyonları, niteliksiz sanayi ürün depo ve antrepolarına tahsis edilmemelidir. Altın madeni değerindeki tarlaların parçalanıp üzerine bir konteynır ev kondurulup haftasonu vakit geçirilecek hobi bahçelerine dönüştürülmesine müsaade edilmemelidir.

Tarım endüstrisi stratejik bir sektör olma yolunda farkındalık yaratmıştır. Belediye başkan adaylarımızın projeleri arasında tarım mutlaka yer almalıdır. Gıda sektörü ve tarım ekonomisinde yaşanan gelişmeler Menemen için bir fırsatı ortaya çıkarmıştır. Menemen’in toprak ve su kaynakları korunmalı ve geliştirilmelidir. Menemenliler belediye başkan adaylarından “İzmir’in gıda deposu Menemen” projesini talep etmeli, talep etmekle yetinmemeli seçilecek başkanın konuyu ciddiyetle ele alıp almadığını da takip etmelidir.

Proje Menemen’in verimli topraklarını korumakla bitmiyor. Uygulamaya yönelik aşağıdaki faaliyetler tarımsal kalkınma planı dahilinde hayata geçirilmelidir.

1. Kooperatifçilik teşvik edilmeli, tarladan sofraya güvenli gıda yaklaşımı doğrultusunda entegre kontrollü üretim gibi çevre dostu ve izlenebilir sertifikalı üretim teknikleri Menemen’in verimli topraklarında yaygınlaştırılmalıdır.

 

2. Gediz havzası özelinde Menemen öncelikli olmak üzere, iyi tarım ve organik tarım gibi sürdürülebilir tarım uygulamaları geliştirilmeli, tarımsal üretim planlaması yapılmalıdır. Menemen çileği, Menemen eriği, Menemen şeftalisi gibi niş ürünlerin patenti alınıp, markalaştırılmalıdır.

 

3. Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi ile işbirliği yapılarak tarımsal işgücünün yoğunlaştığı alanlarda, modern tarım tekniklerinin kullanımının yaygınlaştırılması ve girdi kullanımı konusunda üreticilerin bilgi ve becerilerinin artırılması için çiftçi eğitim ve uygulamalı gösterim çalışmaları arttırılmalıdır.

Tarım endüstrisinin gıda lojistiği ve gıda turizmi ile olan ilişkisini ve “ Menemen Tarım Üniversitesi” konularını da başka bir makalede ele alacağız.

Menemen; Devlet Planlama Teşkilatının 2004 yılı İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmasında Türkiye’deki 872 ilçe arasında 2. gelişmişlik grubunda 142. sırada yar almaktadır. Bu sırasıyla Çanakkale’nin Gelibolu ilçesinin bir sıra altında, Bursa’nın Karacabey ilçesinin ise hemen üstünde yer almaktadır.

Diğer taraftan aynı araştırma sonuçlarına göre; Ödemiş, Akhisar, Salihli ilçeleri tarımsal üretimin ülke içindeki payında önemli yerlere sahip olup, bu ilçeler tarımsal üretim kapasitesinde Türkiye’deki ilk 25 ilçesi arasında yer almaktadır. Menemen tarım potansiyeliyle bu 25 ilçe arasına rahatlıkla girebilir ve İzmir kent merkezine yakın olmanın yarattığı etkileşimle Türkiye’de 5. sırada yer alan komşu ilçe Aliağa’nın bulunduğu 1. gelişmişlik grubuna geçebilir.